Địa chỉ IP là gì?

Địa chỉ IP (viết tắt của Internet Protocol - Giao thức Internet) là một địa chỉ định danh duy nhất mà các thiết bị điện tử như máy tính, laptop, điện thoại thông minh sử dụng để nhận diện và giao tiếp với nhau trên một mạng máy tính.

Hãy hình dung địa chỉ IP giống như địa chỉ nhà của bạn trong thế giới thực. Để thư từ và bưu kiện được gửi đến đúng người, mỗi ngôi nhà cần một địa chỉ riêng biệt. Tương tự, để dữ liệu (như email, hình ảnh, trang web) được gửi đến đúng thiết bị trên Internet, mỗi thiết bị cần một địa chỉ IP duy nhất.

Cấu trúc của một địa chỉ IP

Hiện tại, có hai phiên bản địa chỉ IP chính đang được sử dụng song song là IPv4 và IPv6.

IPv4 (Internet Protocol version 4)

Đây là phiên bản IP đầu tiên và vẫn còn rất phổ biến. IPv4 sử dụng địa chỉ 32-bit, được biểu diễn dưới dạng 4 cụm số thập phân (gọi là các octet), mỗi cụm có giá trị từ 0 đến 255, ngăn cách bởi dấu chấm. Cấu trúc này cho phép tạo ra khoảng 4.2 tỷ địa chỉ IP khác nhau. Con số này nghe có vẻ lớn, nhưng với sự bùng nổ của các thiết bị kết nối Internet (Internet of Things), nguồn cung địa chỉ IPv4 đang dần cạn kiệt.

IPv6 (Internet Protocol version 6)

Để giải quyết vấn đề cạn kiệt của IPv4, IPv6 đã được ra đời. Phiên bản mới này sử dụng địa chỉ 128-bit, được biểu diễn bằng tám nhóm ký tự thập lục phân, ngăn cách bởi dấu hai chấm. Cấu trúc này cung cấp một số lượng địa chỉ gần như vô hạn (khoảng 340 nghìn tỷ tỷ tỷ tỷ địa chỉ). IPv6 đang dần được triển khai rộng rãi để thay thế cho IPv4 trong tương lai theo một lộ trình chuyển đổi kéo dài. Tuy nhiên, hai giao thức này không thể giao tiếp trực tiếp với nhau, vì vậy quá trình chuyển đổi sẽ cần một thời gian dài.

Để tìm hiểu sâu hơn về mặt kỹ thuật, bạn có thể tham khảo trên Wikipedia về IPv4 và IPv6.

Địa chỉ IP dùng để làm gì?

Vai trò chính của địa chỉ IP là đảm bảo luồng thông tin trên Internet diễn ra một cách trơn tru và chính xác. Cụ thể:

Nếu không có địa chỉ IP, các thiết bị sẽ không thể tìm thấy nhau trên không gian mạng rộng lớn, và Internet như chúng ta biết sẽ không thể tồn tại.

Các loại địa chỉ IP phổ biến

Địa chỉ IP được phân thành nhiều loại khác nhau tùy thuộc vào cách chúng được sử dụng và cấp phát.

IP Public (Công cộng)

IP Public là địa chỉ IP chính mà Nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) - chẳng hạn như Viettel, FPT, VNPT - cấp cho mạng gia đình hoặc doanh nghiệp của bạn. Đây là địa chỉ mà toàn bộ thế giới Internet nhìn thấy khi bạn truy cập web. Tất cả các thiết bị trong cùng một mạng (máy tính, điện thoại, TV) sẽ chia sẻ chung một địa chỉ IP Public khi kết nối ra ngoài Internet thông qua bộ định tuyến (router).

IP Private (Cá nhân/Nội bộ)

Trái ngược với IP Public, IP Private là địa chỉ được sử dụng trong một mạng nội bộ (mạng LAN), ví dụ như mạng WiFi ở nhà, văn phòng, hoặc quán cà phê. Các địa chỉ này không thể truy cập trực tiếp từ Internet.

Bộ định tuyến (router) của bạn thường hoạt động như một máy chủ DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol), có nhiệm vụ cấp phát tự động một địa chỉ IP Private riêng cho mỗi thiết bị kết nối vào mạng (máy tính có IP 192.168.1.10, điện thoại là 192.168.1.11,...). Cơ chế này giúp việc quản lý mạng trở nên đơn giản và tránh được tình trạng xung đột IP (IP conflict) – tức là hai thiết bị có cùng một địa chỉ trong mạng.

Với sự phát triển của Internet of Things (IoT), vai trò của IP Private càng trở nên quan trọng. Từ TV thông minh, loa, đèn, cho đến tủ lạnh, mỗi thiết bị trong ngôi nhà thông minh của bạn đều cần một địa chỉ IP riêng để giao tiếp với nhau và kết nối vào hệ thống trung tâm.

IP Static (Tĩnh)

IP Tĩnh là một địa chỉ IP cố định, không thay đổi theo thời gian. Nó thường được gán cho các máy chủ (server) như máy chủ web, máy chủ email, hoặc các hệ thống camera an ninh. Lý do là vì các dịch vụ này cần một địa chỉ ổn định để người dùng và các hệ thống khác có thể truy cập một cách đáng tin cậy bất cứ lúc nào.

IP Dynamic (Động)

IP Động là loại địa chỉ IP phổ biến nhất cho người dùng cá nhân. Đây là địa chỉ IP có thể thay đổi sau mỗi lần bạn kết nối lại Internet hoặc sau một khoảng thời gian nhất định. Các ISP sử dụng IP động để tiết kiệm nguồn tài nguyên địa chỉ IP đang cạn kiệt. Khi bạn ngắt kết nối, địa chỉ IP đó sẽ được "thu hồi" và cấp cho một người dùng khác. IP động cũng mang lại một lớp bảo mật cơ bản, vì địa chỉ thay đổi liên tục sẽ gây khó khăn hơn cho tin tặc muốn nhắm vào bạn.

Tuy nhiên, đôi khi người dùng Internet tại Việt Nam có thể gặp rắc rối với IP động, khi địa chỉ IP bạn vừa nhận được đã bị một trang web hoặc dịch vụ nào đó chặn (block) do người dùng trước đó đã có hành vi phá hoại hoặc gửi thư rác.

Địa chỉ IP của trang web (Chia sẻ & Chuyên dụng)

Đối với những người sở hữu website sử dụng dịch vụ lưu trữ web (web hosting), có hai loại IP chính:

• Địa chỉ IP chia sẻ (Shared IP): Hàng trăm, thậm chí hàng nghìn trang web cùng được lưu trữ trên một máy chủ và chia sẻ chung một địa chỉ IP. Đây là lựa chọn phổ biến cho các trang web cá nhân, blog, hoặc doanh nghiệp nhỏ có lượng truy cập không quá lớn.
• Địa chỉ IP chuyên dụng (Dedicated IP): Trang web của bạn sẽ có một địa chỉ IP riêng. Điều này giúp việc cài đặt chứng chỉ SSL dễ dàng hơn, cho phép bạn chạy máy chủ FTP của riêng mình để truyền tệp tin, và có thể truy cập website trực tiếp qua địa chỉ IP ngay cả khi tên miền chưa được trỏ về.

Ưu và nhược điểm của địa chỉ IP

Địa chỉ IP là một công nghệ nền tảng tuyệt vời, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro nhất định.

Ưu điểm:

• Cho phép các thiết bị kết nối và giao tiếp trên toàn cầu.
• Giúp việc truy cập Internet trở nên dễ dàng và liền mạch.
• Hỗ trợ quản lý hệ thống mạng một cách chặt chẽ và có tổ chức.
• Là nền tảng cho sự phát triển vượt bậc của công nghệ mạng.

Nhược điểm:

• Lộ thông tin cá nhân: Nếu bị tấn công, địa chỉ IP có thể tiết lộ vị trí địa lý gần đúng của bạn (thành phố, nhà cung cấp dịch vụ).
• Lưu lại dấu vết: Mọi hoạt động trực tuyến của bạn đều được ghi lại cùng với địa chỉ IP.
• Nguy cơ bị tấn công: Tin tặc có thể sử dụng IP của bạn để thực hiện các cuộc tấn công DDoS (Từ chối dịch vụ phân tán), làm gián đoạn kết nối Internet của bạn.
• Nguy cơ bị xâm nhập: Kẻ xấu có thể quét các cổng trên địa chỉ IP của bạn để tìm lỗ hổng và xâm nhập vào thiết bị, cài đặt phần mềm độc hại.
• Rắc rối pháp lý: Tin tặc có thể dùng IP của bạn để thực hiện các hành vi bất hợp pháp (tải nội dung lậu, phát tán thông tin sai trái), khiến bạn bị liên lụy.
• Sự cố kỹ thuật: Có thể xảy ra các vấn đề như xung đột IP trong mạng nội bộ gây mất kết nối.

Cách xem địa chỉ IP trên các thiết bị

Biết cách kiểm tra địa chỉ IP của mình là một kỹ năng hữu ích. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho từng loại IP và thiết bị.

Cách xem địa chỉ IP công cộng (trên điện thoại, máy tính)

Đây là cách dễ nhất vì bạn chỉ cần một trình duyệt web.

1. Tìm kiếm trên Google: Mở Google và gõ vào ô tìm kiếm cụm từ what is my ip hoặc địa chỉ ip của tôi là gì. Google sẽ hiển thị ngay địa chỉ IP Public của bạn ở kết quả đầu tiên.
2. Sử dụng website chuyên dụng: Truy cập các trang web như whatismyip.com hoặc ipchicken.com.
3. Sử dụng công cụ của Solann: Để có kết quả nhanh chóng, chính xác và đáng tin cậy, hãy sử dụng ngay công cụ xem địa chỉ IP của tôi từ Solann.

Lưu ý: Nếu bạn đang sử dụng VPN, các phương pháp này sẽ hiển thị địa chỉ IP của máy chủ VPN, không phải IP thật của bạn.

Cách xem địa chỉ IP cá nhân (trên điện thoại Android, iPhone, máy tính Windows, MacBook)

Nếu bạn cần phân tích sâu hơn về một địa chỉ IP bất kỳ (ví dụ, kiểm tra vị trí, nhà cung cấp), hãy sử dụng công cụ tra cứu địa chỉ IP của Solann.

Các mối đe dọa bảo mật liên quan đến địa chỉ IP

Tội phạm mạng có thể lợi dụng địa chỉ IP của bạn theo nhiều cách tinh vi:

• Theo dõi vị trí và danh tính: Kẻ xấu có thể kết hợp địa chỉ IP của bạn với các thông tin bạn công khai trên mạng xã hội (Facebook, LinkedIn) để xác định danh tính và vị trí gần đúng của bạn, tiềm ẩn nguy cơ cho an toàn cá nhân.
• Tấn công trực tiếp vào mạng: Như đã đề cập, tin tặc có thể nhắm vào IP của bạn để thực hiện tấn công DDoS, đặc biệt phổ biến với các game thủ trực tuyến.
• Xâm nhập thiết bị: Bằng cách quét các cổng mở trên IP của bạn, tin tặc có thể tìm ra lỗ hổng để chiếm quyền điều khiển thiết bị, đánh cắp dữ liệu nhạy cảm hoặc cài cắm phần mềm độc hại.
• Sử dụng IP của bạn cho mục đích phi pháp: Đây là một trong những rủi ro nghiêm trọng nhất, khi kẻ xấu sử dụng danh tính trực tuyến của bạn để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.

Cách bảo vệ và ẩn địa chỉ IP của bạn

Ẩn địa chỉ IP là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ quyền riêng tư và danh tính trực tuyến. Có hai phương pháp chính:

Các biện pháp bảo vệ khác:

• Sử dụng Tường lửa (Firewall): Hầu hết các hệ điều hành và router đều có tường lửa tích hợp. Hãy đảm bảo nó được bật. Tường lửa hoạt động như một người gác cổng, giám sát và lọc lưu lượng truy cập ra vào thiết bị của bạn, ngăn chặn các truy cập trái phép.
• Tạo mật khẩu mạnh: Sử dụng mật khẩu phức tạp, duy nhất cho router Wi-Fi và các tài khoản quan trọng.
• Cẩn trọng với email lừa đảo: Không bao giờ nhấp vào các liên kết đáng ngờ hoặc mở tệp đính kèm từ người gửi không xác định.
• Cập nhật phần mềm diệt virus: Luôn giữ cho phần mềm bảo mật của bạn được cập nhật để chống lại các mối đe dọa mới nhất.

Khi nào nên sử dụng VPN?

Sử dụng VPN là một thói quen tốt để bảo vệ bản thân trong nhiều tình huống:

Bạn đã sẵn sàng để kiểm tra địa chỉ IP của mình chưa?